Waar gaat dit onderwerp over?
De gemeenten van de Protestantse Kerk ontvangen het grootste deel van hun baten uit inkomsten die hen uit vrijgevigheid toevallen. Daaronder vallen ook erfstellingen en legaten die voortkomen uit de nalatenschap van een overledene.
Belangrijke vragen om je als college bij dit item te stellen
- Hoe aanvaard je legaten of erfenissen? Zuiver of beneficiair?
- Hoe ga je om met geoormerkte nalatenschappen?
- Hoe ga je om met niet-geoormerkte nalatenschappen?
- Hoe communiceer je in de gemeente over het aanvaarden van nalatenschappen?
- Willen we als gemeente extra aandacht besteden aan schenking middels erfstellingen of legaten?
Wat moet je als kerkrentmeester doen/weten?
Veel kerkleden weten misschien niet dat zij (een deel van) hun nalatenschap kunnen bestemmen voor de kerk. Het is zinvol het gesprek daarover met kerkleden aan te gaan en hen aan te moedigen de kerk in hun testament op te nemen. Enerzijds omdat giften uit nalatenschappen de kerk in de toe- komst helpen een levendige, diaconale en missionaire gemeenschap te blijven. Anderzijds kan een gesprek met kerkleden over hun laatste wensen ook een pastoraal karakter hebben. De Protestantse Kerk en alle lokale colleges van kerkrentmeesters en diaconieën hebben een ANBI-status op basis van een groepsbeschikking kerkgenootschap. Dat betekent dat zowel de gever als de kerk volledig is vrijgesteld van schenkbelasting en erfbelasting (het vroegere successierecht).
Erfenissen en legaten zijn vaak geoormerkt: de erflater wil dat het geld aan een bepaald doel wordt besteed, bijvoorbeeld restauratie van een monumentaal kerkgebouw. Wat moet de gemeente nu doen als dat gebouw bijvoorbeeld wordt afgestoten na vele jaren? Gemeente zouden dan met nabestaanden van de erflater moeten gaan overleggen. Oud-bestuurslid van de VKB en notaris in ruste Jan Kos heeft hierover gezegd: “Een notaris zou aan degenen die een testament met bestemmingsverplichting maken moeten adviseren die last na een bepaalde periode te laten vervallen, bijvoorbeeld 25 jaar. Dit soort bepalingen moet je niet langer dan een generatie laten duren”. Goed om deze inzichten met elkaar als kerkenraad en college van kerkrentmeesters te bespreken en te delen.
Conform de kerkorde (ordinantie 11-1-5) ligt de beslissing over aanvaarding bij de kerkenraad. Als de gemeente een legaat krijgt, kan in principe altijd worden aanvaard. Niet aanvaarden komt in de praktijk bij uitzondering voor wanneer er bijvoorbeeld twijfels zijn over de herkomst van het nagelaten vermogen. Bijvoorbeeld als iemand op een bijzonder onethische manier vermogen heeft opgebouwd. Bij een erfstelling ligt aanvaarding anders. Deze dient uitsluitend beneficiair aanvaard te worden, dat wil zeggen aanvaarding met aansprakelijkheid voor schulden slechts voor zover er in de erfenis baten zijn. Als de erfgenaam zonder deze voorwaarde aanvaardt (dat heet zuivere aanvaarding), draait hij op voor de eventuele restschuld.
Hoe te communiceren over de ontvangst van een nalatenschap of legaat?
Meestal heeft de overledene in zijn of haar testament al laten opnemen of er communicatie over het legaat binnen de gemeente mag plaatsvinden of niet. Als er geen richtlijnen zijn opgenomen is het advies om met eventuele nabestaanden te overleggen of zij het goed vinden dat dit bekend wordt gemaakt of niet. Zo niet, dan kan de kerkenraad beslissen of het nodig is om de hele gemeente hiervan op de hoogte te stellen, of dat dit bericht alleen binnen de kerkenraad blijft. Als er een specifieke bestemming wordt genoemd in het testament, dan is de kerkenraad vrij om hier zelf invulling aan te geven.
De Raad voor de Plaatselijke Geldwerving (RPG) heeft een folder ontwikkeld om plaatselijke gemeenten te ondersteunen bij het werven van nalatenschappen. De folder is bedoeld om neer te leggen in het kerkgebouw of om te verspreiden onder gemeenteleden, zodat mensen gaan nadenken over nalaten aan de kerk. De folder is gratis te bestellen via de webshop van de Protestantse Kerk.
Meer weten?
- Handleiding voor kerkrentmeesters
- Behoedzaamheid rond erfstellingen (Kerkbeheer #7 2022)
- Spiegelgesprek over nalaten (Kerkbeheer #2 2023)
- Werving van erfstellingen en legaten door gemeenten
- Zoek een goede notaris
- Interview met ouderling-kerkrentmeester over ervaring met nalatenschappen
- De Protestantse Kerk over giften en nalatenschappen
Hulp van VKB partners nodig?
Laatste update: 1 maart 2024