Het kerkgebouw van de Protestantse Gemeente Ridderkerk-Bolnes is niet alleen verduurzaamd, maar ook opengebroken – figuurlijk én letterlijk. Door het pand energiezuinig te maken, slim te investeren in techniek en vooral: door vrijwilligers actief te betrekken, is de ‘Kerk aan de Maas’ omgevormd tot een financieel gezond en maatschappelijk betrokken ontmoetingsplek voor de wijk. We spreken met Jan Luijendijk en Joost Trouw, voorzitter en penningmeester van het college van kerkrentmeesters, over hun ervaringen, inzichten en adviezen.
Tekst Wilnanda Hukom Beeld Willem Jan de Bruin Fotografie (@willemjandebruin)
Van kostenpost naar krachtbron
De aanleiding voor de verduurzaming was even praktisch als dringend. Jan: “Kijkend naar de toekomst realiseerden we ons dat we steeds krapper in onze gelden kwamen te zitten,” Vooral de stijgende energielasten vormden een groeiend risico voor het huishoudboekje van de gemeente. “Ook merkten we dat de huur die wij vroegen voor de verschillende zalen te laag was toen de prijzen van energie omhoog gingen,” legt Jan uit. “We hebben toen twee dingen gedaan: we hebben de prijzen van de verhuur iets omhoog gedaan en tegelijkertijd hebben we maatregelen genomen om onze kerk efficiënter te gaan verwarmen. Gelukkig hadden we al twee jaar voor de stijgende energieprijzen een flink aantal zonnepanelen geplaatst.”
Wat volgde was een stapsgewijze aanpak: isolatie van glas en kruipruimtes, ledverlichting, het plaatsen van airco-units (voor verwarming en koeling), warmtepompen én slimme besturing op afstand. “We leerden steeds bij,” zegt Joost. “Uiteindelijk kan ik nu vanuit huis de verwarming per zaal aansturen.”
De grote waarde van vrijwilligers
Wat deze casus extra bijzonder maakt: bijna alles is gedaan met eigen mensen. “Onze gemeente heeft een geweldig potentieel van vakkundige mensen: techneuten, bouwers, installateurs. En die hadden ook tijd, want veel zijn met pensioen. Die kennis en inzet hebben we benut,” vertelt Jan. “Alles wat we zelf konden doen, en dat is best veel, hebben we zelf gedaan en zo is er veel bespaard.” Alleen bij specialistisch werk, zoals het aansluiten van meterkasten en elektrische installaties, werd externe hulp ingeschakeld.
Een nieuw model voor beheer
Ook het dagelijks beheer van het gebouw is opnieuw georganiseerd. Na het overlijden van de vaste koster besloot het college om het roer om te gooien. “We hebben nu een team van gastvrouwen en gastheren, allemaal vrijwilligers,” zegt Jan. “Ze zijn goed ingewerkt, kennen het gebouw én elkaar. Dat loopt ontzettend goed.”
Via een gedeelde agenda en duidelijke draaiboeken zorgen zij ervoor dat zaalhuurders gastvrij worden ontvangen en dat de techniek op orde is. “Vanuit die agenda kan ik ook zorgen dat de ruimtes op de juiste tijden verwarmd worden,” voegt Joost toe. “Het werken met vrijwilligers vraagt wel aandacht en waardering,” stelt Jan. “We organiseren vrijwilligersavonden, schrijven stukjes in het kerkblad. Mensen moeten zich gezien voelen.”
“We zijn het gebouw meer gaan gebruiken, maar de totale energiekosten zijn zelfs iets gedaald.” Joost Trouw
Verhuur als tweede financiële pijler
Wat ooit begon als incidentele verhuur, is nu een belangrijke inkomstenbron geworden. “De inkomsten uit de verhuur van zalen én de pastorie zijn inmiddels even hoog als onze totale opbrengst uit vaste vrijwillige bijdragen,” aldus Jan. Inmiddels maken een dansgroep voor mensen met een beperking, kaartclubs, buurtorganisaties en verenigingen voor eigenaren structureel gebruik van het gebouw. De ruimte wordt intensief benut – iets wat in het verleden niet mogelijk was vanwege de hoge energiekosten en beperkte flexibiliteit. “We zijn het gebouw meer gaan gebruiken, maar de totale energiekosten zijn zelfs iets gedaald,” vult Joost aan.
Een onverwachte zegen: delen met een andere geloofsgemeenschap
Een bijzondere ontwikkeling is de komst van een tweede gemeente: House of Worship Hulanda, een Curaçaose Volle Evangeliegemeente die nu zowel de pastorie huurt als de kerkzaal gebruikt. “Een belletje van hun voorganger leidde tot een prachtige samenwerking,” vertelt Joost. Deze gemeenschap brengt niet alleen jonge mensen binnen – “zeker veertig jaar jonger dan onze gemiddelde leeftijd,” lacht Jan – maar ook praktische hulp. “Zij maken wekelijks de kerk schoon, iets dat voor onze oudere vrijwilligers lastig is. Echt een geschenk uit de hemel.”
Wat brengt de toekomst?
Hoewel veel al bereikt is, zijn er ook zorgen. “De salderingsregeling voor zonnepanelen stopt in 2027,” legt Joost uit. “Dat verandert ons verdienmodel. We denken na over de opslag van energie, maar dat is nog erg duur, dus we kijken ook naar creatieve oplossingen, zoals het beschikbaar stellen van laadplekken voor elektrische auto’s van gemeenteleden.” Verder denkt de gemeente na over uitbreiding van activiteiten, nauwere samenwerking met maatschappelijke partners en meer gezamenlijke vieringen. “We willen dat Kerk aan de Maas een plek blijft waar mensen graag komen – om te vieren, te ontmoeten én te helpen.”
Tot slot: “Doe het samen”
“Als je kijkt naar het totaalplaatje,” zegt Jan, “dan is onze grootste winst misschien niet technisch of financieel, maar sociaal. Dit gebouw leeft omdat het door mensen gedragen wordt. Niet door een paar, maar door velen. Dus onze tip aan andere colleges: doe het samen. Met elkaar, met de wijk, met andere kerken. Want dan gebeurt er iets dat je niet kunt plannen, maar dat wél werkt: verbondenheid.”
Beluister ook podcast #31 met alle winnaars van de VKB-MercerMarsh Award 2025 via onze website of op Spotify
