Welkom op onze VKB podcast pagina ‘Collectieve Wijsheid’. Beluister hier onze kennispodcast voor kerkrentmeesters en iedereen die zich met kerkbeheer bezighoudt. In elke aflevering verwelkomen wij een gast die zélf een duit in het zakje doet. Samen weten we meer en komen we verder.
Alle afleveringen zijn ook te beluisteren via Spotify. Je kunt daar onze serie volgen en instellen dat je een melding ontvangt als er een nieuwe podcast online komt. Zo mis je nooit een aflevering!
#29 – Ruimte voor talent
De kerk draait op vrijwilligers — en kerkrentmeesters vormen daarin een onmisbare schakel. In deze aflevering spreken we met Adam van Bergeijk, voormalig medewerker van VKB Kerkrentmeesters en tegenwoordig werkzaam bij de NOV (Vereniging Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk).
Als kerkrentmeester ben je niet alleen verantwoordelijk voor het aansturen van vrijwilligers, maar maak je zelf óók deel uit van die vrijwillige inzet. Wat vraagt dat van je? Hoe ga je om met regeldruk, het vinden van nieuwe mensen en het binden van betrokken vrijwilligers?
Adam deelt inzichten uit de praktijk en geeft concrete tips over het aantrekkelijk maken van vrijwilligerswerk in de kerk, het belang van goede onboarding en begeleiding, het benutten van talenten in plaats van het invullen van functies, het creëren van een open, samenwerkende kerkorganisatie en hoe je omgaat met grenzen van vrijwillige inzet.
#28 – De kerk als heilige ruimte
In deze podcast staat het woord ‘heiligheid’ centraal. Opnieuw behandelen we de vraag hoe we met ons kerkgebouw in verbinding kunnen staan met de buurt. In de vorige podcast deden we dat vooral met een blik van buitenaf, in deze aflevering bekijken we deze vraag vanuit de praktijk.
Directeur van de Oude en Nieuwe Kerk in Delft Nyncke Graafland deelt haar ervaringen en laat zien dat we met ons kerkgebouw goud in handen hebben. De heiligheid die aan dat gebouw verbonden is, maakt mensen nieuwsgierig en trekt ze aan. Nyncke deelt tips om met andere ogen naar je kerkgebouw te kijken, gastvrij te zijn en zo echt verbinding te maken.
#27 – Kerkgebouw in verbinding
Kerkgebouwen hebben altijd een centrale plek ingenomen in dorpen en steden. Maar hoe blijven deze gebouwen relevant nu de samenleving verandert en kerkbezoek afneemt? Met deze vraag in gedachten zijn wij voor de VKB-MercerMarsh Award 2025 op zoek naar kerkgebouwen in verbinding.
Eén van de juryleden is Rijksbouwmeester Francesco Veenstra. In deze podcast gaan we met hem in gesprek over de vraag wat kerkgebouwen toevoegen aan de ruimtelijke kwaliteit, welke uitdagingen er liggen op het gebied van het behoud van religieus erfgoed en hoe we kerkgebouwen beter kunnen inzetten in onze omgeving.
Francesco blikt ook alvast vooruit op de VKB-MercerMarsh Award 2025. Hij vertelt op wat voor inzendingen hij hoopt en hoe andere kerken hiervan kunnen leren om zelf ook aan de slag te gaan. En dat hoeft echt niet altijd groot en commercieel te zijn. De kerk als laagdrempelige ontmoetingsplek is op veel plaatsen veel kansrijker.
#26 – De waard van kerkmuziek
Het college van kerkrentmeesters heeft een grote faciliterende rol als het gaat om kerkmuziek. Het is verantwoordelijk voor bijvoorbeeld het onderhoud van instrumenten en draagt de werkgeversrol voor musici in dienst van de gemeente.
In deze podcast vertelt universitair docent Hanna Rijken over de grote waarde van kerkmuziek, waarom het zo belangrijk is er aandacht aan te schenken, welke ontwikkelingen er zijn en op welke manier je als kerkrentmeester kunt bijdragen aan een goede cultuur rondom kerkmuziek, bijvoorbeeld door het stimuleren van de jeugd. Zo kunnen we van kerkmuziek een levendig en betekenisvol onderdeel van onze erediensten maken.
#25 – Zaak, zorg en zingeving
Koffie, kleding, kapper. Op het eerste gehoor geen woorden waarbij je meteen denkt aan de kerk en toch gaan we het in deze podcast hierover hebben. De vraag die centraal staat is: Hoe ben je op een goede manier aanwezig in je omgeving als geloofsgemeenschap?
De Rotterdamse wijk Bloemhof wordt gekenmerkt door armoede, criminaliteit en eenzaamheid. Hoewel er drie grote kerkgebouwen verdwenen zijn, is het geloof niet weg. Integendeel, er is meer behoefte aan zingeving dan ooit. Alleen veel minder in de traditionele vorm. Een inspirerend voorbeeld van hoe je wel die verbinding kunt leggen is de bijzondere koffiezaak BLEND.
In deze podcast vertelt Hans Euser, oprichter van BLEND, hoe zijn concept van ‘zaak, zorg en zingeving’ werkt en waarom het zo goed aanslaat. Ook deelt hij op welke manier kerkrentmeesters zich door dit concept kunnen laten inspireren en het kunnen toepassen in hun eigen kerkgemeenschap.
#24 – Gezamenlijke opgave
In Nederland staan veel kerkgebouwen voor de uitdaging van leegstand en herbestemming. Door de afname van kerkgangers, het verlies van religieuze functies en de steeds hogere kosten voor onderhoud, komen kerkbesturen voor moeilijke keuzes te staan.
Hoe gaan we de komende jaren om met de monumentale kerkgebouwen die hun religieuze functie mogelijk verliezen? Op welke wijze gaan we om met de onderhoudsopgave van deze prachtige gebouwen? Wat te doen met de ontwikkelde kerkenvisies? Hoe kunnen we monumentale kerkgebouwen in stand houden en tegelijkertijd een nieuwe functie geven die past bij de tijd van nu?
Over deze vragen spreken we in deze podcast met Judith Toebast, programmaleider van het programma Toekomst Religieus Erfgoed bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Judith vertelt ons wat zij signaleert in ons land, bespreekt de stand van zaken rondom kerkenvisies en geeft praktische tips om hiermee als college aan de slag te gaan. Het toekomst van het religieuze erfgoed in Nederland blijkt echt een gezamenlijke opgave en Judith roept kerkrentmeesters op om niet in hun eentje te blijven worstelen.
#23 – Bakens in het landschap
Op 24 oktober vond in de Grote Kerk in Den Haag een symposium plaats met als titel ‘De toekomst van kerktorens in Nederland’. In een veranderend kerklandschap is het goed om na te denken over de toekomst van kerktorens, een belangrijk onderdeel van ons Nederlandse landschap.
Vragen die daarbij aan bod zijn gekomen zijn hoe we kerktorens in Nederland een mooie toekomst kunnen geven, hoe we van elkaar kunnen leren in de complexe onderhoudsopgave met verschillende eigenaren en hoe we nieuwe kansen en mogelijkheden kunnen vinden voor exploitatie.
Chris Schaapman en Dennis Spaen, beiden betrokken geweest bij de organisatie van het het symposium, bespreken in deze podcast welke zaken de toekomst van kerktorens in de weg kunnen staan en geven praktische tips om dit te voorkomen.
#22 – Samenspel in krimp
Hoe verzet je de bakens richting de toekomst, terwijl er tegelijk grote zorgen zijn om de continuïteit van bestuur en de participatie in het gemeenteleven? Hoe organiseer je de kerk als de gemeente steeds verder krimpt, maar je wel lokaal present wilt blijven? Wat betekent dat voor kerkbeheervraagstukken rond je bezittingen (geld, gebouwen) en hoe zorg je voor een goed inhoudelijk proces en gesprek?
Juist in Groningen en Drenthe gaan de ontwikkelingen misschien nog wel harder dan in de rest van het land. Mede hierom is daar het classisteam in het leven geroepen voor extra ondersteuning rond toekomstgericht kerkbeheer.
In deze podcast gaan we in gesprek met twee leden van dat classisteam, classispredikant Ellen Peersmann en regiopredikant Heleen Maat. Welke kansen zien zij en welke lessen kan de rest van kerkelijk Nederland hieruit trekken?
#21 – Richting en ruimte
Kerkrentmeesters staan voor een divers palet aan uitdagingen richting de toekomst. Hoe om te gaan met het kerkgebouw? Hoe te zorgen voor een bestendig financieel beleid? Voldoende kwalitatief personeel? Enzovoort. De kerk als zodanig verandert, de kerkelijke betrokkenheid verandert. De kerk van gisteren is niet automatisch de kerk van morgen. Hoe geef je aan deze transitie leiding en welke rol spelen kerkrentmeesters hierin?
In deze podcast duiken we diep in de dynamiek van leidinggeven aan kerken in tijden van krimp en verandering. We spreken hierover met Nadine van Hierden en Bert Bakker, twee experts die hun inzichten delen over hoe je effectief kunt navigeren door de uitdagingen van veranderingsprocessen binnen kerkelijke gemeenschappen.
Ook verkennen we de rol van kerkrentmeesters en de noodzaak om een balans te vinden tussen financiële verantwoordelijkheid en geestelijke roeping. Nadine en Bert bieden waardevolle perspectieven over hoe we beleidsplannen op een constructieve manier kunnen benaderen en het belang van het stellen van fundamentele vragen over identiteit en missie binnen de kerk.
#20 – De kansen van grondbezit
In deze podcast hebben we het over grond. Dat klinkt misschien als een abstract begrip, maar grond is verbonden met geschiedenis, met verhalen en met de mensen die er wonen en leven. Kerken zijn soms al eeuwen met deze grond verbonden. Hoe kijk je als kerk of diaconie naar de grond die je beheert? Waar staat deze grond voor? Hoe kun je dit kostbare bezit verbinden met rentmeesterschap?
Deze vragen bekijken we vanuit twee perspectieven. Bijzonder hoogleraar Thijs Tromp vertelt over zijn bevindingen in het kader van het meerjarige onderzoeksproject Grond in de kerk uitgaande van de PThU. En diaken Aad van der Meer vertelt ons vanuit de praktijk meer over de keuzes die in de Oosterlichtkerk in De Bilt zijn gemaakt rondom pacht.
Het praktijkverhaal van De Bilt laat zien dat de idee dat er niks kan niet klopt. Grond biedt ook mogelijkheden om ten dienste van de samenleving en de biodiversiteit iets te doen. Hoe? Dat hoor je in podcast #20.
#19 – De gever van de 21e eeuw
Als kerkrentmeesters te maken krijgen met fondsenwerving is dat voor hen vaak voor het eerst. Het is geen jaarlijks terugkerende manier van geldwerving, maar wordt vaak ingezet voor een bijzonder project.
In deze podcast bespreekt Bertram Westera van VKB-partner 2Select Fondsenwerving de trends van fondsenwerving onder particulieren en fondsen in het algemeen. Wie is de gever van de de 21e eeuw? Wat verwacht hij en hoe sluit je daar als kerk bij aan? Ook geeft hij handige praktische tips bij het fondswervingsproces om je meteen op weg te helpen. Hoe pak je die fondsenwerving op een goede manier aan? Waar begin je? Wat zijn belangrijke aandachtspunten? Wat moet je absoluut niet doen?
#18 – Durf te vragen
In vergelijking met goede doelen wordt er door kerken weinig actief beleid gemaakt op het werven van nalatenschappen. Goede doelen ontvangen jaarlijks veel geld uit nalatenschappen en dit bedrag groeit elk jaar. Een gemiste kans, zou je dus kunnen zeggen.
Maar is het als kerk wel gepast om een actief beleid te voeren op het werven van nalatenschappen?
In deze podcast leggen twee ervaringsdeskundigen, Yvonne Teitsma (Protestantse Gemeente Amsterdam) en Harry Fikse (dienstenorganisatie Protestantse Kerk), uit waarom dit juist heel goed kan en hoe je hiermee op een verantwoorde wijze aan de slag kunt. Ze delen handige tips, aandachtspunten en ervaringsverhalen.
#17 – Samen van betekenis
Op veel plaatsen in Nederland krimpt de kerk. Dan kan het als gemeente zomaar voorkomen dat je een kerkgebouw ‘over’ hebt. Al snel wordt er dan gedacht aan een traject van afstoten en herbestemmen. Maar wat nu als je dat kerkgebouw rendabel kunt inzetten voor je stad of dorp én voor je kerkgemeenschap in plaats van het te sluiten?
Deze vraag leefde in de Protestantse Gemeente Mijdrecht. Daaruit is het project Open Huis De Rank ontstaan. Predikant van die gemeente, ds. Erick Versloot, vertelt in deze podcast over het project, waarbij het kerkgebouw door samen te werken met verschillende maatschappelijke instanties uit de buurt een plek van betekenis blijft.
Hoe pak je dat aan, waar moet je op letten en wat zijn de valkuilen? Vanuit dit praktijkvoorbeeld deelt Erick praktische tips voor kerkrentmeesters die voor zo’n zelfde vraagstuk staan.
#16 – Een middel, geen doel
In deze aflevering maken we kennis met een nieuwe gast-columnist voor ons magazine Kerkbeheer: Tim Vreugdenhil, stadspredikant in Amsterdam. Hoe ziet hij kerkbeheer en op welke wijze wil hij kerkrentmeesters inspireren?
Een belangrijke taak van kerkrentmeesters is de zorg voor het kerkgebouw. Tim inspireert kerkrentmeesters om eens met een heel andere blik naar hun kerkgebouw(en) te kijken. Een gebouw is tenslotte ook maar een gebouw, maar wel een gebouw dat verwijst naar iets hogers. Hoe kun je met dat erfgoed van betekenis zijn en het inzetten om in contact te komen met mensen? Helpend is om als kerkrentmeester er steeds weer bij bepaald te worden dat het kerkgebouw een middel is, en geen doel.
#15 – Van droom naar realisatie
Hoe pas je nu je interieur het beste aan, zodat het kerkgebouw ook in de toekomst op een aantrekkelijke en efficiënte wijze kan worden gebruikt? Daphne van der Knijff en Daniëlle den Ottelander nemen ons mee in het proces van droom tot aan realisatie. Wat zijn belangrijke aandachtspunten, waar moet je op letten en wat moet je ook vooral niet doen? Een aflevering vol tips en inspiratie.
#14 – Op waarde schatten
Het kerkgebouw, al dan niet monumentaal, hebben we als kerkrentmeesters vaak wel goed in beeld. Maar hoe zit dat nu met roerend religieus erfgoed in dat gebouw? Wat is roerend religieus erfgoed en waar is het te vinden? Ook in een modern kerkgebouw in bijvoorbeeld een vinex-wijk? Hebben we als college dat erfgoed goed in beeld?
In deze podcast neemt erfgoedspecialist Hanna Melse ons mee langs deze vragen en ontdekken we dat veel meer voorwerpen erfgoed kunnen zijn dan we misschien zouden denken. We bespreken waarom het zo belangrijk is om te weten welk erfgoed er in jouw kerk aanwezig is, hoe je dit eenvoudig kunt documenteren door middel van het online programma Kerkcollectie Digitaal en hoe je ervoor kunt zorgen dat je religieus erfgoed ook echt zichtbaar wordt.
Het is iets dat even tijd en aandacht vraagt, maar als het eenmaal op orde is, ontzorgt het kerkrentmeesters bij hun taken.
#13 – Bottom up kerk-zijn
Tabitha van Krimpen is voormalig Jonge Theoloog des Vaderlands. Zij heeft zich toen vooral ingezet voor jonge generaties en de kerk, waar haar boek ‘Bottom up kerk, zijn waar twintigers zijn’ uit is voortgekomen. We spreken met haar over wat er volgens haar nodig is in de kerk om die twintigers wel bij de kerk betrokken te houden. Dat is niet alleen nadenken over hoe we jonge mensen mee kunnen laten doen met dat wat wij altijd al hebben gedaan, maar juist een stap zetten naar die jonge generaties toe door jezelf en je eigen verwachtingen kleiner te maken. En dat zit hem ook in de praktische zaken waar we als kerkrentmeesters mee bezig zijn. Tabitha geeft in deze podcast inspiratie om eens anders tegen de taken in de kerk aan te durven kijken en open te staan voor andere manieren.
#12 – Sleutel tot verbondenheid
In de vorige aflevering hebben we nagedacht over online communicatie in de kerk. Voor kerken sprong één trend er echt uit: kerk-apps. Steeds meer kerken maken inmiddels gebruik van zo’n app en het medium is zeer geschikt voor interne communicatie in de gemeente.
Hoe pak je die communicatie via zo’n app nu op een goede manier aan? Wat kun je precies met een kerk-app? Welke voordelen heeft communicatie met een app ten opzichte van communicatie op de traditionele manieren. Hoe haal je nu het maximale uit een kerk-app voor jouw gemeente?
Donkey Mobile-oprichter Henrik Wienen vertelt over de mogelijkheden van zo’n app, wat je wel en ook vooral niet moet doen en wat een kerk-app doet met de verbondenheid in je gemeente. En dan blijkt dat we het starten met een kerk-app vaak als iets veel spannenders en groters zien dan het in de praktijk blijkt te zijn!
#11 – Online kerk-zijn
Online communicatie is niet meer weg te denken. Mailen, appen, nieuws, sociale media, podcasts. En ook als VKB communiceren we steeds meer online: met ruim 1100 leden in de VKB App en met jou als luisteraar van deze podcast. Maar hoe is dat nu in kerken geregeld? Waar liggen kansen om de online communicatie te verbeteren en vooral ook: hoe pak je dat aan als kerkrentmeester? En, wat doe je zelf en waar betrek je anderen bij?
In deze podcast bespreken we eerst de mogelijkheden en het belang van online communicatie. Vervolgens zoomen we in op de situatie in de kerk en in het laatste blokje van deze podcast leer je hoe je er als kerkrentmeester concreet mee aan de slag kunt. Henk-Jan deelt hiervoor praktische tips.
#10 – Thuisgeven!
Veel kerken bezitten vastgoed. Dan denken we in de eerste plaats natuurlijk aan kerkgebouwen, maar kerken bezitten ook verenigingsgebouwen, pastorieën en andere woningen. Wat doe je daar nu mee als er ruimte niet worden gebruikt, er panden leegstaan? In deze podcast vertellen Laura Prat Bertrams en Harry van de Kamp van de Thuisgevers hoe je met (kerkelijk) vastgoed én maatschappelijk van betekenis kunt zijn én daar als rentmeester ook nog goed mee kunt verdienen: een echte win-win dus! De Thuisgevers benutten de ruimte voor de tijdelijke opvang van statushouders. Laura en Harry leggen uit hoe dit in zijn werk gaat, welke voordelen het heeft en wat voor moois er ontstaat als je je bij dit project aansluit.
#9 – Sturen op kengetallen
In de pilot toekomstgericht kerkbeheer wordt aan de hand van kengetallen met gemeenten nagedacht over het beheer in hun gemeente. Een van onze nieuwe bestuurders, Lars Kramer, werkt in zijn gemeente, de Protestantse Gemeente Dronten, al een flinke tijd met kengetallen. In deze podcast vertelt hij hoe de cijfers meer en op een andere manier gingen spreken voor de kerkenraad en de gemeente, hoe die andere benadering de communicatie verduidelijkte en het nadenken over beleid vergemakkelijkte. Ook geeft Lars tips voor gemeentes die zelf met kengetallen aan de slag willen.
#8 – Aandacht en belangstelling
Als een gemeente betaalde krachten in dienst heeft, is het college van kerkrentmeesters de formele werkgever. Bijna een kwart van de respondenten van het onderzoek, dat VKB Kerkrentmeesters samen met CNV Kerk en Ideëel vorig jaar hield onder kerkelijke medewerkers, is niet tevreden over de professionaliteit van de werkgever, het college van kerkrentmeesters dus. Werk aan de winkel dus. Maar hoe kun je als college dat werkgeverschap verbeteren? Dat is misschien wel veel minder moeilijk dan gedacht. Barbara Lamain is predikant, maar heeft daarvoor jarenlang gewerkt als HR director. Zij vertelt in deze podcast wat het belangrijkst is van goed werkgeverschap en hoe je dat als college het beste kunt aanpakken.
#7 – Op zoek naar flexibiliteit
Zonder vrijwilligers kun je als kerk niet bestaan. Allereerst natuurlijk om de ambten vervuld te krijgen, maar ook voor heel veel andere taken in de gemeente zijn helpende handen nodig. Hoe zorg je er als college nu voor dat je voldoende vrijwilligers vindt voor al die taken in je gemeente? En hoe zorg je voor goede aansturing en begeleiding voor al die vrijwilligers? Volgens Lucas Meijs, hoogleraar strategische filantropie en vrijwilligerswerk, ligt de oplossing voor het tekort aan vrijwilligers in flexibiliteit en creativiteit.
#6 – Durf en creativiteit
Nico van Splunter is directeur van stichting Geloven in de Wijk, een pioniersgemeenschap in Rotterdam. De Stichting heeft een website opgezet waar meer te lezen is over de verschillende projecten die lopen in de wijk en waar middels een doneerknop gemakkelijk geld kan worden gegeven. Nico vertelt over creatieve manieren om geld te werven voor je gemeente en roept op om vooral zichtbaar te zijn als kerk. Een inspirerend verhaal waar we in de hele breedte van de kerk mee aan de slag kunnen.
#5 – De schroom voorbij
Jaarlijks houden veel gemeenten de Actie Kerkbalans, een actie die landelijk wordt ondersteund, maar plaatselijk wordt georganiseerd. Maar hoe pak je dat nu aan? Hoe zorg je dat de Actie in je gemeente een succes wordt? Bert van Rijssen bespreekt de belangrijkste stappen en aandachtspunten, waarmee organisatoren van de actie meteen aan de slag kunnen.
#4 – Kansen in cultuur
Veel gemeenten zijn in het bezit van een monumentaal kerkgebouw. Soms kan dat als een blok aan het been voelen door hoge kosten voor onderhoud en energie. Maar juist zo’n monumentaal pand biedt ook veel kansen. Hoe kun je daar als kerk nu mee aan de slag? Gerben Pol inspireert om op een creatieve manier samen te zoeken naar de kansen die passen bij het kerkgebouw.
#3 – Blik op de toekomst
Eén van de speerpunten van VKB Kerkrentmeesters is toekomstgericht kerkbeheer, maar hoe kun je daar als kerkrentmeester nu zelf mee aan de slag en welke rol neemt de VKB daarbij in? De nieuwe directeur van de VKB, Joost Schelling, vertelt het in deze podcast.
#2 – Duurzaam kerk-zijn
In deze tijden van inflatie en alsmaar stijgende energieprijzen worstelen veel kerken met de vraag hoe zij deze winter hun kerkgebouw kunnen verwarmen. Een goed moment om het te hebben over de duurzaamheid van dat kerkgebouw. Hoe kun je als plaatselijke kerk aan de slag met de verduurzaming van je kerkgebouw?
#1 – Beweging en bezieling
Het magazine Kerkbeheer van september/oktober 2023 staat in het teken van pionieren. Aansluitend hierop spreken we met scheidend directeur Jos Aarnoudse. Pionieren is wat hem betreft geen vrijblijvende bezigheid, maar een wezenlijk onderdeel van de kerkelijke opdracht. Daarin past de vernieuwing van VKB Kerkrentmeesters, waar deze podcast ook deel van uitmaakt. Een gesprek over beweging en bezieling.