Verduurzaming kerkgebouwen

• Breng het huidige energieverbruik van de afgelopen 5 jaar in kaart (gas, elektra, water). Kijk daarbij naar het gebruik bij een bezetting op zondag en door de week.  
• Voer een inspectie uit of laat dit door een deskundige doen: isolatie, installaties, ramen, dak, kieren, luchtlekkages etc. (raadpleeg een van de gespecialiseerde VKB Partners) 
• Documenteer monumentale elementen die niet aangepast mogen worden (bouwhistorisch onderzoek/cultuur-historische waardebepaling). Gebruik hierbij de Trias Energetica als leidraad: 

1. Beperk energiegebruik (isolatie, gedragsverandering).
2. Gebruik duurzame energie (zonnepanelen, warmtepomp).
3. Gebruik fossiele energie zo efficiënt mogelijk (indien nog nodig).

• Verzamel informatie van de technische installaties (revisietekeningen) en de nutsaansluitingen (hoofaansluiting elektra 3x… A) 
• Heeft de kerk een pijporgel en hoe functioneert dat (1x a 2x per jaar stemmen is normaal) Bij scheuren in het hout of schimmel kan er een samenhang met de temperatuur/vochthuishouding zijn. 

Meer lezen over deze stap? 

• Lees over duurzaamheid in onze kennisbank   
• Podcast Collectieve Wijsheid #2 Duurzaam kerk-zijn. Benno Oosterom, eigenaar VKB-Partner Doduva (duurzaamheidsprojecten)  
• Artikel over documenteren  monumentale elementen

Formuleer concrete duurzaamheidsdoelen (bijv. energieneutraal in 2035). Houd hierbij rekening met gebruiksintensiteit (wekelijks, dagelijks, seizoensgebonden). Denk ook aan eventueel toekomstig breder gebruik (meervoudig of nevengebruik van het gebouw).  

Meer lezen over deze stap? 

• Spiegelgesprek over geloof en duurzaamheid
• Wat vinden kerkrentmeesters? ‘Kerkrentmeesters zouden voorop moeten lopen als het gaat om duurzaamheid’. 
• Do’s en dont’s bij verduurzamingsproces
• Voorbeeld casus verduurzamen en vitaliseren kerkgebouw. 

• Betrek het College van Kerkrentmeesters, de kerkenraad, gemeente, erfgoedinstanties en gebruikers. Denk ook aan omliggende eigenaren/gebruikers i.v.m. mogelijke uitwisseling van energie.
• Informeer of er plannen zijn voor een warmtenet in de omgeving van het gebouw. 
• Organiseer een informatieavond of enquête voor draagvlak. 

Meer lezen over deze stap? 

• Download Brochure RCE “Klimaatbeheersing in monumentale kerken” 

• Maak inzichtelijk wat besparingen kunnen opleveren in de plaatselijke situatie. Voorbeeld zie de campagne “De Groene Club” Energie – De Groene Club 

Denk aan:

• Isolatie: vloer, dak, gevels, ramen (HR++ glas, gordijnen of voorzet/achterzetramen).
• Kierdichtingen
• Compartimenteren van het gebouw (alleen die delen verwarmen die gebruikt worden)
• Verwarming: hybride systeem, warmtepomp, infraroodpanelen, lage temperatuurverwarming/hoge temperatuur koeling, optimalisatie regeltechniek en temperatuurinstellingen.
• Verlichting: overstap naar LED, aanwezigheidssensoren.
• Zonne-energie: zonnepanelen (eventueel op bijgebouwen of verdekt in het terrein en i.c.m. opslag in accu’s).
• Ventilatie: balansventilatie met warmteterugwinning.
• Waterbesparing: waterloze urinoirs, regenwateropvang. 

 Meer lezen over deze stap? 

• Welke maatregelen en eenvoudige ingrepen? Brochure Groene Grachten 
• Quickwins besparen

• Maak een kostenraming en bekijk subsidiemogelijkheden. Bijv. via de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). Voor monumenten zijn laagrentende financieringen beschikbaar. Sommige provincies hebben speciale regelingen voor verduurzaming van gebouwen.
• Controleer vergunningen en erfgoedbeperkingen.
• Check erfgoedwetgeving en vergunningen. 

 Deze VKB-partners kunnen je helpen met deze stap:  

Kostenberekeningen aanpassingen gebouw:  

• Huls Adviseurs 

Kostenberekeningen aanpassingen Installaties: 

• Doduva Ontwikkeling en Advies 
• DWA 
• Easycomfort 
• Nederlandse Installatie AdviesGroep (NIAG) 
• Pluimers Isolatie  

Subsidie en onderhoudsplannen: 

• MonumentPlus 
• SBKG 
• 2Select Fondsenwerving  
• Subsidiegezocht 

Webinar DUMAVA 5-3-2025

• Stel een realistische tijdlijn op met fasering van maatregelen.
• Kies betrouwbare aannemers en installateurs met ervaring in kerken.
• Zorg voor flexibiliteit in gebruik: liturgie én maatschappelijke functie. 

Tip:

Kijk eens in de lijst met VKB partners bij “verbouw” en “restauratie en renovatie”. 

• Installeer slimme meters en monitor energieverbruik. 
• Evalueer jaarlijks en stel bij waar nodig. 

Stappenplan afgerond?

Deel je ervaringen met andere kerken via de VKB app of (regionale) bijeenkomsten met kerkrentmeesters.